Budowa Twierdzy Przemyśl

W latach pierwszej wojny światowej, z dwustu istniejących wtedy twierdz, Twierdza Przemyska zasłynęła jako jedna z największych na świecie. Pod względem wielkości twierdz Przemyśl był trzecią po Antwerpii w Belgii i Verdun we Francji. Broniła się najdłużej ze wszystkich twierdz bo, aż 179 dni. (Verdun oblegane było przez dziesięć miesięcy, ale walki trwały tylko 116 dni). Twierdza nie poddała się bez walki, ale dopiero jak zabrakło żywności i dalsza obrona była niemożliwa.

 

 

Jeden z wysadzonych fortów
Twierdzy Przemyśl.
Fot. archiwalne z ok. 1915 r.


Dzięki swojemu istnieniu twierdza skutecznie blokowała wojskom rosyjskim drogę na zachód co spowodowało zwolnienie tempa zwycięskiej ofensywy rosyjskiej w kierunku Śląska. Spełniwszy tak poważną rolę na wschodnim teatrze działań pierwszej wojny światowej, Twierdza Przemyśl znalazła trwałe miejsce, w historii wojny.

Przemyśl w tym czasie był na czołowych stronach wszystkich gazet, które żywo komentowały wydarzenia w twierdzy i na froncie.

 

Zniszczone koszary szyjowe
fortu IX "Brunner".
Fot. archiwalne z ok. 1915 r.

 


Początki budowy twierdzy przemyskiej (1876-83) przypadają na okres, gdy wynaleziono, artylerie gwintowaną (zwiększenie zasięgu i celności ognia). Unowocześnienie artylerii wpłynęło na powstanie nowych koncepcji budowy twierdz. Nowym założeniem planistycznym było oddalenie fortów od centrum. Najlepsi austriaccy fortyfikatorzy m.in., gen. artylerii Salis Soglio (z pochodzenia Szwajcar a, później major inż. Brunner oraz inż. Werner (prowadzili prace w latach 1885 - 99) przystąpili do budowy twierdzy przemyskiej.

Opierali się przede wszystkim na systemie wybitnego fortyfikatora belgijskiego Brialmonta, twórcy słynnych twierdz w Antwerpii i Liége, później wykształcili własny oryginalny system zwany "szkołą austriacką". Wykorzystali oni naturalne walory obronne Bramy Przemyskiej i Przemyśla.

 

 

Wysadzona bateria pancerna
fortu I/1 "Łysiczka".
Fot. archiwalne z ok. 1915 r.


Na wzgórzach oddalonych od centrum miasta o3 do 6 km, przystąpiono do budowy pierwszych fortów oraz wielu kilometrów doskonałych dróg fortecznych. Pierwsze forty budowane były wyłącznie z cegły, miały przeważnie kształt barkanu (trapezu).

W czasie budowy co jakiś czas występowała konieczność modernizacji budowanych fortów. Powodowały je stale ulepszanie artylerii oblężniczej i pocisków do niej używanych (wynalezienie w 1885 roku nowych pocisków, które z łatwością przebijały ceglane stropy o grubości 2,5 m).

Zwiększył się też zasięg nowych pocisków przez co zaistniała konieczność dalszego oddalenia fortów o ok.10 km od centrum.

Twierdza przemyska zostaje w tym okresie zamieniona na tzw. twierdzę pierścieniową. W ramach unowocześnienia wprowadza się na szeroką skalę pancerze, wieże pancerne, stalowo - betonowe stropy oraz armaty szybkostrzelne.
W Przemyślu unowocześniono wówczas przede wszystkim forty od północy oraz rozbudowano całą pozycję od południowego wschodu (powstanie grupy Siedliskiej poprze wybudowanie sześciu nowych fortów). Wzniesiono też szereg fortów między polowych.
Cała twierdza została podzielona na osiem odcinków obronnych od I - VIII.

 


Wysadzona lewa bateria pancerna fortu X "Orzechowce"
(przewrócona wieża dla dział 8 cm M-94 oraz mniejsza wieża obserwacyjna).
Fot. archiwalne z ok. 1915 r.



ODCINKI (OBWODY) OBRONNE:

I i II to lina wewnętrzna podzielona na lewo i prawobrzeżną tzw. "noyau".

Na pierścień zewnętrzny przypadały następujące grupy:
III - zwana Brunner obejmowała front zachodni.
Posiadała następujące forty:
- VII 1/2 "Tarnawce",
- szaniec VIIIa "Aszczycówka",
- duży pancerny IX "Brunner" (Glinne),
- mały pancerny (piechoty) IXb "Krzyż"
- szaniec Xb "Zagrodnia".

IV - zwana Werner obejmowała front północny.
Posiadała następujące forty:
- X "Orzechowce" wraz z bateriami B1-3,
- Xa "Pruchnicka Droga",
- XIb "Cegielnia",
- dwuwałowy XI "Duńkowiczki",
- szaniec Sch. XI
- artyleryjski XII "Werner".

V - zwana San Rideau (osłona Sanu) obejmowała front północno - wschodni. Posiadała następujące forty:
- XII 1/2 "Żurawica",
- XIIIb "Bolestraszyce",
- duży pancerny XIII "San Rideau"
- XIIIa "Zabłocie".

VI - zwana Salis Soglio obejmowała front południowo - wschodni.
Posiadała następujące forty:
- XIV "Hurko",
- stare szańce A i B,
- XV "Borek",
- artyleryjski "Salis Soglio" wraz z grupą fortów od I-1 do I-6
- IIb "Cyków",
- II "Jaksmanice",
- IIa "Mogiłki",
- artyleryjski III "Łuczyce".

VII - (bez nazwy) obejmowała front południowy.
Posiadała następujące forty:
- IIIa "Hermanowice",
- pancerny IV "Optyń",
- artyleryjski V "Grochowce"
- Va "Biadoliny".

VIII - (bez nazwy) obejmowała front południowo - zachodni.
Posiadała następujące forty artyleryjskie:
- VI "Helicha",
- VII "Prałkowce".

O rozmiarze twierdzy i jej możliwościach w tym okresie dają zestawienia liczbowe według stanu z 1914 r. Załoga liczyła podówczas 25000 ludzi, artyleria 1050 dział, w tym na fortach 776, a w rezerwie 180. W tej liczbie było cztery ciężkie moździerze 305 mm.

 

 

Wieża dla 8 cm armaty przeciwszturmowej
typu M.94
Rysunek: K. Wielgus.

Reklama