Płuca palaczy w obrazie klinicznym często są określane mianem czarnych jak smoła. Dzieje się tak, ponieważ regularnie wdychany tlenek węgla, nikotyna oraz substancje smoliste, zmniejszają ilość tlenu dostarczaną do płuc przez krwinki czerwone, tworząc na ich powierzchni lepką substancję. Upośledzenie pracy głównego narządu oddechowego sprawia, że osoby palące są szczególnie narażone na rozwój różnego rodzaju schorzeń układu oddechowego, w tym również nowotworów. Jeśli chcesz wiedzieć, dlaczego płuca palaczy są czarne, a także na jakie choroby najczęściej zapadają palacze, czytaj dalej.

Zdaniem ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia brak zastosowania przez państwa radykalnych zmian w zakresie polityki antynikotynowej sprawi, że do roku 2030 liczba ofiar skutków palenia tytoniu osiągnie wartość powyżej 8 mln przypadków rocznie.

Badania przeprowadzone przez Global Adult Tobacco Survey – GATS – dowodzą, że w Polsce każdego dnia po papierosa sięga 31% osób dorosłych, dając liczbę 8,7 mln palaczy (w tym 5,2 mln stanowią mężczyźni, a kobiety 3,5 mln). Do okazjonalnego popalania przyznało się przeszło 1 mln dorosłych Polaków. Największy odsetek osób uzależnionych od nikotyny to dorośli w przedziale wiekowym 40-59 lat, posiadający wykształcenie zasadnicze zawodowe. Po pierwszego papierosa Polacy najczęściej sięgają między 18 a 24 rokiem życia.

Należy przy tym zaznaczyć, że niebezpieczne dla zdrowia, rakotwórcze substancje znajdują się zarówno w strumieniu dymu wdychanym przez palacza, jak również w strumieniach bocznych, na których wdychanie narażone są również osoby niepalące. Szacuje się, że około 10 do nawet 15% wszystkich przypadków zachorowań stanowią bierni palacze, czyli osoby niepalące, które narażone są na wdychanie dymu z cudzych papierosów. Badania wykazują, że takie nieświadome palenie stanowi przyczynę tysięcy zgonów. W Polsce po papierosy sięga około 8 mln osób. To bardzo wysoki wynik, w którym swoje miejsce znajduje wiele kobiet, ale także młodzież i coraz częściej również dzieci.

Palenie tytoniu powoduje zwiększoną stymulację do obrony, w postaci wytwarzania zwiększonej ilości śluzu, której towarzyszy uszkodzenie rzęsek, które finalnie nie są w stanie prawidłowo oczyszczać płuc, upośledzając tym samym ich pracę. Wszystkie te czynniki razem zwiększają ryzyko rozwoju wielu groźnych chorób układu oddechowego, do których należą:

• Nowotwory płuc – do ich powstawania przyczynia się długotrwałe wdychanie dymu tytoniowego, w którym zawartych jest ponad 4 tys. substancji rakotwórczych. Do zachorowania dojść może również na skutek biernego palenia. Najczęściej występującymi objawami raka płuc są duszności, kaszel, ból w klatce piersiowej oraz krwawe plwociny. W celu postawienia odpowiedniej diagnozy konieczne jest przeprowadzenie badania histopatologicznego, polegającego na obserwacji pod mikroskopem wycinków guza. Pobór materiału następuje podczas bronchoskopii, tj. badania endoskopowego dróg oddechowych.
• Astma – przewlekły proces zapalny, który przyczynia się do rozwoju nadreaktywności dróg oddechowych, objawiającej się przedłużonym skurczem oskrzeli. Charakterystycznymi dla astmy objawami są: napady duszności występujące w nocy, nad ranem, podczas wysiłku fizycznego, przy nagłych zmianach temperatury oraz po zapaleniu papierosa. Osoby cierpiące na astmę skarżą się również na trudności ze złapaniem tchu oraz uciskiem w klatce piersiowej. Za charakterystyczne objawy astmy uznawane są również świszczący oddech oraz utrzymujący się suchy (lub z gęstą, trudną do odkrztuszenia wydzieliną) kaszel.
• Rozedma płuc – do jej powstania dochodzi w wyniku nadmiernego powiększania się pęcherzyków płucnych oraz pękania struktur ich ścian, co w konsekwencji prowadzi do znaczącego zmniejszenia ich ilości. Anomalia te sprawiają, że pojawiają się zakłócenia w procesie przekazywania tlenu z wydychanego powietrza do krwiobiegu. Początkowymi objawami rozedmy są: kaszel, trudności z oddychaniem, a niekiedy również duszności.
• Zapalenie oskrzeli – choroba przewlekła, której najpowszechniejszymi objawami są bolesny kaszel, któremu towarzyszy odkrztuszanie gęstej wydzieliny. Dodatkowo w chorobie tej pojawia się gorączka, uczucie bólu za mostkiem, a także trudności w oddychaniu i świszczący oddech. Jak walczyć z zapaleniem oskrzeli?

Kiedy do zniszczenia płuc dochodzi w wyniku nakładających się na siebie przewlekłego zapalenia oskrzeli oraz rozedmy dochodzi do rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). W chorobie tej postępuje zwężanie dróg oddechowych, sprawiając, że u chorego zaczynają się pojawiać trudności w nabraniu powietrza oraz w jego wydychaniu. Do najczęstszych objawów POChP należą duszności, uczucie ucisku w klatce piersiowej, a także świszczący oddech. W celu zdiagnozowania wystąpienia POChP konieczne jest przeprowadzenie badania spirometrycznego, polegającego na określeniu pojemności płuc, a także badanie poziomu gazów we krwi, RTG płuc, umożliwiające określenie stopnia zaawansowania zapalenia oskrzeli i/lub rozedmy, oraz badania pulsoksymetrycznego, polegającego na pomiarze zawartości tlenu we krwi.

W jaki sposób uchronić się przed chorobami układu oddechowego spowodowanymi paleniem?

• w pierwszej kolejności raz na zawsze rzuć palenie;
• unikaj wdychania, również biernego, dymu tytoniowego – nie przebywaj wśród osób palących;
• unikaj przebywania w miejscach zanieczyszczonych spalinami, dymem kominowym oraz pyłem węglowym;
• unikaj dużych skupisk ludzi w sezonie zwiększonych zachorowań na grypę i przeziębienia;
• usuń z jadłospisu żywność wysoko przetworzoną, napoje gazowane oraz sól, zastępując je dietą bogatą w białko, wapń, potas, witaminy (C i E), a także antyoksydanty;
• zwiększ aktywność fizyczną.